Bij leukemie bevindt de kanker zich in de beenmergcellen, die verantwoordelijk zijn voor de aanmaak van bloedcellen. Bij acute leukemie wordt een patiënt snel ernstig ziek. Er zijn dan zware therapieën nodig. Chronische leukemie kan worden behan­deld met mildere medicijnen. Helaas wordt de ziekte in veel gevallen slechts tijdelijk tot stilstand gebracht.

Lymfklierkanker lijkt op leukemie, maar blijft meestal beperkt tot de lymfklieren. De ziekte van Hodgkin is de meest bekende en het best te behandelen. Overige vormen worden noemen we non-Hodgkin-lymfomen.

Multipel myeloom of de ziekte van Kahler is een vorm van kanker waarbij bepaalde afweercellen een abnormaal eiwit aanmaken. Beenmerg, botten maar ook andere organen kunnen worden aangetast. De ziekte kan met medicijnen worden geremd, maar genezen lukt zelden.

De cellen voor het Leven Geneesmiddel selecteren en isoleren wij in ons speciaal toegeruste laboratorium. Wij kunnen afweercellen ‘trainen’, zodat ze kankercellen leren herkennen. Soms voegen we een stukje genetische code toe om afweercellen geschikt te maken om de gewenste virussen of kwaadaardige cellen te herkennen.

Het Levend Geneesmiddel bestaat dan dus uit die afweercellen van de donor die speciaal gericht zijn op de zieke bloedcellen van de patiënt, deze worden herkend en opgeruimd. Daarnaast gaat het Levend Geneesmiddel de strijd aan met virussen die de gezondheid van de patiënt bedreigen. De gezonde weefselcellen van de patiënt worden niet aangevallen door het Levend Geneesmiddel.

Stand van zaken 2019

Behandeling met genetisch veranderde T-cellen

T-cellen zien hun doelwit door middel van een specifieke structuur, de zogenaamde T-celreceptor (TCR). Een TCR is een stukje eiwit op de celwand van de T-cel. Verschillende T-cellen hebben een verschillende TCR afhankelijk van wat ze herkennen. In het laboratorium is het mogelijk het genetisch materiaal dat verantwoordelijk is voor de aanmaak van zo'n TCR grootschalig te vermenigvuldigen zodat het overgezet kan worden in T-cellen van de patiënt. Dit is een vorm van gentherapie. In ons laboratorium zijn in de afgelopen jaren door Mirjam Heemskerk en Marieke Griffioen verscheidene TCR geïdentificeerd die gebruikt kunnen worden in de behandling van verschillende vormen van leukemie, lymfomen en mutiple myeloom en die nu in ontwikkeling zijn voor klinische toepassing. Onder leiding van Inge Jedema wordt in ons eigen productielaboratorium samen met de apotheek van ons ziekenhuis en industriële partners gewerkt aan de toepassing van dit levend geneesmiddel aan patiënten. De toestemming en vergunningen om deze behandelingen te gaan uitvoeren, zijn inmiddels aangevraagd.

Afweer tegen virussen

De ontwikkeling van T-cellen, die ons tegen virussen en andere ziekteverwekkers beschermen na stamceltransplantatie, kost tijd, waardoor de patiënt vlak na de transplantatie een sterk verminderde afweer heeft en er ernstige virusinfecties kunnen ontstaan. In de afgelopen jaren hebben we veel onderzoek gedaan naar mogelijkheden om patiënten te beschermen tegen ernstige virusinfecties. Ook hebben we patiënten die een hardnekkige infectie met het cytomegalovirus (CMV) hebben gekregen, behandeld met T-cellen die specifiek gericht zijn tegen dit virus. Na toediening van deze virusspecifieke T-cellen verdween het virus uit het bloed van de meeste patiënten, zonder dat dit nadelige effecten had. Omdat de resultaten van deze studie veelbelovend waren, heeft het LUMC drie jaar geleden van de Inspectie van Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) toestemming (hospital exemption) gekregen om deze cellen in het kader van de gewone patiëntenzorg te blijven maken voor patiënten die deze behandeling nodig hebben.

Om deze en andere virusspecifieke T-cellen te kunnen geven als geregistreerde standaardbehandeling, is echter meer bewijs van de effectiviteit van deze cellen nodig. Het onderzoek dat hiervoor nodig is, is een vergelijkend onderzoek naar de effecten van toediening van deze virusspecifieke T-cellen en toediening van een placebo-behandeling. Dit onderzoek heet een gerandomiseerde, dubbel blind uitgevoerde, studie. Hierbij weten noch de dokter noch de patiënt welke behandeling wordt gegeven. Deze studie is vorige maand in het LUMC van start gegaan onder de naam TRACE. Het is een studie waaraan verschillende ziekenhuizen in Europa meedoen. In de studie worden donor T-cellen tegen drie verschillende virussen onderzocht, namelijk het cytomegalovirus, Epstein Bar virus en Adenovirus.

Door de uitkomsten in de groep patiënten die de cellen heeft gekregen, te vergelijken met de uitkomsten in de groep patiënten die placebo heeft gekregen, kan nauwkeurig de meerwaarde van de behandeling met virusspecifieke T-cellen worden bepaald. Als de meerwaarde daadwerkelijk wordt aangetoond, kan de behandeling beschikbaar komen als standaardbehandeling, ook zonder de hospital exemption.

Meer informatie

• Brochure (pdf)
• Research Report 2012 (pdf)
• Research Report 2013 (pdf)
• Research Report 2014 (pdf)
• Research Report 2015 (pdf)
• Research Report 2016 (pdf)
• Research Report 2017 (pdf)
• Research Report 2018 (pdf)
• Research Report 2019 (pdf)