Bij leukemie bevindt de kanker zich in de beenmergcellen, die verantwoordelijk zijn voor de aanmaak van bloedcellen. Bij acute leukemie wordt een patiënt snel ernstig ziek. Er zijn dan zware therapieën nodig. Chronische leukemie kan worden behan­deld met mildere medicijnen. Helaas wordt de ziekte in veel gevallen slechts tijdelijk tot stilstand gebracht.

Lymfklierkanker lijkt op leukemie, maar blijft meestal beperkt tot de lymfklieren. De ziekte van Hodgkin is de meest bekende en het best te behandelen. Overige vormen worden noemen we non-Hodgkin-lymfomen.

Multipel myeloom of de ziekte van Kahler is een vorm van kanker waarbij bepaalde afweercellen een abnormaal eiwit aanmaken. Beenmerg, botten maar ook andere organen kunnen worden aangetast. De ziekte kan met medicijnen worden geremd, maar genezen lukt zelden.

De cellen voor het Leven Geneesmiddel selecteren en isoleren wij in ons speciaal toegeruste laboratorium. Wij kunnen afweercellen ‘trainen’, zodat ze kankercellen leren herkennen. Soms voegen we een stukje genetische code toe om afweercellen geschikt te maken om de gewenste virussen of kwaadaardige cellen te herkennen.

Het Levend Geneesmiddel bestaat dan dus uit die afweercellen van de donor die speciaal gericht zijn op de zieke bloedcellen van de patiënt, deze worden herkend en opgeruimd. Daarnaast gaat het Levend Geneesmiddel de strijd aan met virussen die de gezondheid van de patiënt bedreigen. De gezonde weefselcellen van de patiënt worden niet aangevallen door het Levend Geneesmiddel.

Stand van zaken 2020

T-cel receptor (TCR) gentherapie

Immuuntherapie is een behandeling waarbij het afweersysteem
wordt ingezet om kanker te bestrijden. Recent is aangetoond dat
genetisch veranderde T-cellen van de patiënt zelf, effectief kunnen
zijn bij sommige vormen van leukemie, lymfklierkanker en multiple
myeloom. Omdat deze T-cellen lang aanwezig kunnen blijven in de
patiënt en zich kunnen vermenigvuldigen noemen we deze therapie
ook wel een ‘levend geneesmiddel’. Helaas blijkt dat niet alle
patiënten reageren op deze therapie en dat de ziekte na enige tijd
weer kan terugkeren omdat niet alle kwaadaardige cellen worden
uitgeroeid. Het arsenaal aan genetisch veranderde T-cellen moet
daarom sterk worden uitgebreid.
T-cellen herkennen met een specifieke herkenningsstructuur, de
T-cel receptor (TCR), stukjes eiwit die door de kankercel worden
gemaakt en in zogenaamde HLA-moleculen op het oppervlak van de
cel worden gepresenteerd. Wanneer we een geschikte TCR vinden
die gebruikt kan worden voor immuuntherapie, kunnen wij deze
door middel van gentherapie in het laboratorium overzetten naar
T-cellen van de patiënt. Hierdoor kunnen veel T-cellen worden
gemaakt die kankercellen opsporen en opruimen.

De afgelopen jaren heeft de groep van Mirjam Heemskerk diverse
nieuwe tumorspecifieke TCRs geïdentificeerd. Deze TCRs kunnen
verschillende soorten leukemie, lymfoom en multiple myeloom in
het laboratorium herkennen. Daarnaast hebben we ook interessante
TCRs gevonden tegen ovariumkanker en prostaatkanker. De
tumorspecifieke TCRs laten in preklinische modellen zien dat zij
actief kankercellen kunnen aanvallen en opruimen. Er zijn ook 
al verschillende testen gedaan om de veiligheid van deze
TCRs te waarborgen, omdat het belangrijk is dat we zeker
weten dat deze TCRs veilig zijn voordat ze in klinische
studies worden gebruikt. Een aantal TCRs die heel specifiek
alleen de tumorcellen herkennen, zijn nu in ontwikkeling of
zullen we in de toekomst gaan testen in klinische studies,
waarin patiënten met leukemie, lymfoom, multiple myeloom,
ovariumkanker of prostaatkanker worden behandeld.
De eerste klinische studie met TCR-gentherapie is al van
start gegaan in het LUMC.

Meer informatie

• Brochure (pdf)
• Research Report 2012 (pdf)
• Research Report 2013 (pdf)
• Research Report 2014 (pdf)
• Research Report 2015 (pdf)
• Research Report 2016 (pdf)
• Research Report 2017 (pdf)
• Research Report 2018 (pdf)
• Research Report 2019 (pdf)
• Research Report 2020 (pdf)
• Research Report 2021 (pdf)